Nederland moet beseffen: veiligheid is geen dienst, maar een gezamenlijke plicht.

Dreiging is tegenwoordig vaak onzichtbaar: cyberaanvallen, desinformatie, hybride oorlogsvoering. Het gevaar komt niet alleen uit de loop van een geweer, maar ook uit een muisklik of een slim nepbericht. Toch leven we alsof veiligheid een abonnement is, we doen alsof veiligheid iets is dat je kunt uitbesteden: Defensie, politie en hulpdiensten lossen het wel op, ‘Den Haag’ regelt het. Maar precies in die gezamenlijke plicht blijven we mijlen achter.

Kijk naar Estland. Dat kleine land, ingeklemd tussen Rusland en de zee, weet dat naïviteit dodelijk is. Na zware Russische cyberaanvallen besloot het dat iedereen deel uitmaakt van de verdediging. Het resultaat is Total Defence: een cultuur waarin overheid, bedrijfsleven én burgers samen verantwoordelijkheid dragen. Kinderen leren nepnieuws herkennen, gezinnen hebben noodpakketten klaar, bedrijven oefenen mee met Defensie, burgers melden zich als reservist. Veiligheid is daar geen plan op papier, maar een houding die voelbaar is in elke school, straat en huiskamer.

Nederland bouwt aan een sterkere krijgsmacht, en heeft een crisisstructuur en een goed functionerende overheid. Maar zonder een samenleving die meebeweegt, blijft dat een papieren schild. We missen mentale paraatheid. We schuiven risico’s door – tot er een hack, overstroming of crisis uitbreekt en we verbaasd kijken waarom niemand ons komt redden. Maar een cyberaanval kan morgen al onze energievoorziening platleggen, en een overstroming kan complete steden ontwrichten. En wat is ons antwoord? Een telefoontje naar een storingslijn en de verwachting dat “ze” het oplossen. – vergetend dat er waarschijnlijk geen stroom is, geen wifi, en je smartphone dus niet meer is dan een duur zaklampje met een lege batterij. Influencers en Instagram-junkies krijgen het dan pas echt zwaar: geen filters, geen volgers, alleen stilte en een spiegel.

Een land wordt niet veilig door hekken, plannen en wetten, maar door een mentaliteit van paraatheid en saamhorigheid. Total Defence betekent dat iedereen vooraf weet wat te doen en trots is om bij te dragen. Nederland moet weer leren dat vrijheid inzet vraagt: onderwijs dat weerbaarheid net zo normaal maakt als verkeersles, bedrijven die hun vitale rol erkennen, burgers die zich voorbereiden.

Veiligheid is geen product van de overheid, maar een verantwoordelijkheid van ons allemaal. Estland laat zien dat het kan – niet met angst, maar met trots en betrokkenheid. Laten we dus niet wachten tot er iets misgaat. Het is tijd dat Nederland veiligheid niet langer ziet als een dienst, maar als een mentaliteit. 

Vrijheid is geen vanzelfsprekendheid; het vraagt een gezamenlijke inspanning, het vraagt inzet, discipline en karakter. Veiligheid begint bij ons allemaal – en het begint vandaag.